Kháng kháng sinh là gì? Giải pháp kháng kháng sinh hiện nay

Thuốc kháng sinh là vũ khí lợi hại do con người tạo nên được sử dụng để chống lại các bệnh vi khuẩn gây ra. Nhưng trên thực tế hiện nay có xảy ra tình trạng vi khuẩn có khả năng đề kháng thuốc kháng sinh vốn được sử dụng để tiêu diệt chúng. Vấn đề này đang làm nhức nhối ngành y tế và là mối đe dọa lớn nhất đối với cả xã hội nói chung.

Kháng thuốc kháng sinh là gì?

Đề kháng kháng sinh không có nghĩa là cơ thể người bệnh tự chống lại tác dụng của kháng sinh. Hiểu đúng, đây là hiện tượng kháng kháng sinh do mầm bệnh hay vi khuẩn có khả năng chống lại thuốc kháng sinh khiến cho thuốc kháng sinh không thể phát huy được vai trò của nó nhằm tiêu diệt và ngăn chặn sự phát triển của chúng.

>> Tham khảo thêm: Chỉ số ggt bao nhiêu là nguy hiểm?

Theo nghiên cứu, vi khuẩn có thể kháng thuốc kháng sinh một cách tự nhiên hoặc cũng có thể kháng thuốc thu được nhờ quá trình đột biến gen hay tiếp nhận gen kháng thuốc ở một loài vi khuẩn khác.

Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh khiến cho việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn trở nên phức tạp hơn, thậm chí không thể điều trị được. Bởi tình trạng nhiễm khuẩn do vi khuẩn bắt buộc các bác sĩ phải sử dụng thuốc kháng sinh thay thế. Loại thuốc này có độc tính cao hơn khiến cho thời gian nằm viện ở người bệnh kéo dài và gây ra tốn kém chi phí y tế.

Tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn có thể xảy ra với bất kể ai, ngay cả những bác sĩ... cũng phải dựa vào khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh của kháng sinh.

Một số quốc gia đang cố gắng phát triển kháng sinh mới nhưng với tình trạng kháng kháng sinh hiện nay lại đang ngày càng phát triển và phức tạp hơn.

Thực trạng của kháng kháng sinh

Đề kháng kháng sinh có thể gây ảnh hưởng đến bất kỳ ai, không chỉ riêng ngành y tế mà còn ảnh hưởng đến ngành thú y, nông nghiệp. Tình trạng này trong vài thập kỷ gần đây đang là nguy cơ đe dọa toàn cầu, nhất là tại các quốc gia đang phát triển với nguy cơ bệnh truyền nhiễm chiếm tỷ lệ khá cao trong cơ cấu bệnh tật như: nhiễm khuẩn đường tiêu hoá, đường hô hấp, nhiễm khuẩn bệnh viện, bệnh lây qua đường tình dục.... Việc kiểm soát tình trạng bệnh này đã và đang trở nên khó khăn hơn , một phần do tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn. Một số thống kê tại Mỹ cho biết có hơn 2 triệu người mắc bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn kháng thuốc mỗi năm và trong đó có tối thiểu là 23.000 người bệnh tử vong.

Những vi khuẩn kháng sinh gây ra mối đe dọa an ninh sức khỏe toàn cầu đang bộ y tế báo cáo trong thống kê bao gồm: các chủng Gram âm đường ruột kháng carbapenem, tụ cầu vàng kháng methicillin, cầu khuẩn ruột kháng vancomycin, lao kháng thuốc, phế cầu, Clostridioides difficle, lậu cầu kháng thuốc... Trong đó kháng thuốc kháng sinh là một mối hiểm họa to lớn khi mà vi khuẩn gây bệnh giờ đây không chịu khuất phục trước vũ khí của con người. Thuốc chỉ có chức năng kìm hãm hoặc tiêu diệt được các vi khuẩn có lợi, trong đó vi khuẩn kháng thuốc sẽ được nhân lên nhanh chóng, chúng lây lan và truyền bệnh nhiễm khuẩn ra bên ngoài.

Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh như thế nào?

Thứ nhất: vi khuẩn sẽ ngăn cản kháng sinh xâm nhập vào bên trong chúng bằng cách biến đổi cấu trúc tạo ra lớp màng để bảo vệ của chúng. Chẳng hạn như loại vi khuẩn Gram âm có lớp màng ngoài (outer membrane) để ngăn cản kháng sinh thấm vào bên trong.

Thứ hai: vi khuẩn sẽ hình thành bơm đẩy để bơm kháng sinh ra ngoài. Chẳng hạn như trực khuẩn mủ xanh, chúng có thể tạo ra loại bơm đẩy nhóm thuốc kháng sinh quinolon, beta lactam dẫn đến kháng sinh bị vô hiệu hóa. Do vậy những người bị bệnh kháng kháng sinh trường hợp này là do những vi khuẩn kia gây nên dù được điều trị thuốc nhưng không khỏi.

Thứ ba: các loại vi khuẩn đã sản xuất ra các men (enzymes) để phá hủy kháng sinh như các men penicillinase, carbapenemase, beta lactamase phổ rộng... Hình thức này rất phổ biến để vi khuẩn tạo ra và chống lại đa số các nhóm kháng sinh. Chẳng hạn như vi khuẩn Klebsiella pneumoniae sinh ra men carbapenemase KPC để phá hủy nhóm carbapenem; vi khuẩn Escherichia coli sinh beta lactamase phổ rộng ESBL kháng cephalosporin...

Thứ tư: vi khuẩn làm biến đổi cấu trúc các bộ phận của vi khuẩn khiến cho kháng sinh không nhận ra được tác dụng. Chẳng hạn như chúng làm thay đổi protein gắn với penicillin PBP, đây là cách mà vi khuẩn chống lại các kháng sinh nhóm beta lactam. Loai đột biến gen mã hóa này cho men DNA-gyrase được biết là cách để kháng lại thuốc kháng sinh quinolon.

Một số trường hợp vi khuẩn không chỉ được sử dụng một trong các cách trên mà chúng còn kết hợp đồng thời với nhiều cách nhằm kháng lại nhiều thuốc kháng sinh khác nhau. Đây được gọi là chủng vi khuẩn đa kháng kháng sinh. Chẳng hạn như những loại vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn bệnh viện như trực khuẩn mủ xanh, Acinetobacter baumannii...Chúng có thể đề kháng lại đa số các nhóm thuốc kháng sinh gây bệnh kháng kháng sinh.

Hạn chế tình trạng kháng thuốc kháng sinh

*Không nên tự ý sử dụng thuốc kháng sinh*

Theo dược sĩ các Trường Cao Đẳng Y Dược HCM cho biết, nguyên nhân kháng kháng sinh gia tăng chủ yếu do người bệnh lạm dụng thuốc kháng sinh quá mức. Khi sử dụng thuốc kháng sinh sai cách và các biện pháp phòng ngừa bệnh nhiễm khuẩn không được thực hiện tốt.

Do vậy để vấn đề kháng kháng sinh không còn trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh cần phải thực hiện tốt các giải pháp kháng kháng sinh sau:

Kháng sinh chỉ nên sử dụng trường hợp nhiễm vi khuẩn, không có tác dụng điều trị các bệnh do virus như cúm, cảm lạnh thông thường.
Chỉ nên sử dụng thuốc kháng sinh khi có bác sĩ kê đơn, không được tự ý sử dụng
Kể cả khi triệu chứng bệnh thuyên giảm, thì người bệnh cũng không được ngưng sử dụng thuốc cho đến khi hết thời gian điều trị mà bác sĩ yêu cầu.
Không nên tự ý mua thuốc kháng sinh hoặc sử dụng theo yêu cầu của bác sĩ kê đơn thuốc kháng sinh mà không có chỉ định của bác sĩ.
Mỗi loại kháng sinh chỉ có tác dụng điều trị một số loại vi khuẩn nhất định, người bệnh cần phải sử dụng thuốc kháng sinh phù hợp với chủng vi khuẩn gây bệnh.
Không nên chia sẻ thuốc kháng sinh với người thân hoặc bạn bè khi chưa được bác sĩ đồng ý

Trên đây là thông tin xoay quanh vấn đề kháng kháng sinh hi vọng sẽ hữu ích với bạn đọc. Đừng quên theo dõi bài viết ở chuyên mục tiếp theo để cập nhật thông tin hữu ích! Chúc bạn thành công!