Dược lực học là gì? Ứng dụng trong ngành Y dược như nào?

Dược lực học là cụm từ chuyên ngành quen thuộc trong lĩnh vực Y dược. Vậy thực chất dược lực học là gì? Ứng dụng của Dược lực học trong ngành Y dược ra sao? Cùng tìm hiểu câu trả lời của chủ đề này qua bài viết chi tiết sau đây.

Dược lực học là gì?

Dược lực học là những tác động, biến đổi của thuốc lên cơ thể. Mô tả hiệu quả tác dụng của thuốc cùng các tác dụng phụ, cách tác động của thuốc…

Bên cạnh đó, các chỉ số Dược lực học luôn đi kèm cùng với dược động học (các tác động của cơ thể tới thuốc) nhằm mục đích giải thích độ hiệu quả của thuốc.

Tác dụng của thuốc có thể sẽ bị thay đổi do các thuốc khác dùng đồng thời hoặc do một số bệnh lý gây ra. Dược lực học của thuốc có thể bị ảnh hưởng bởi các thay đổi sinh lý do: rối loạn, lão hóa, các loại thuốc khác.

Một số rối loạn ảnh hưởng đến đáp ứng dược lực học có thể kể đến như:

• Suy nhược thần kinh
• Suy dinh dưỡng
• Các đột biến di truyền
• Bệnh Parkinson
• Độc tính của tuyển giáp
• Dạng đái tháo đường kháng insulin.

Những rối loạn trên có thể làm thay đổi mức độ liên kết thuốc với protein hay sự liên kết với thụ thể hoặc làm giảm sự nhạy cảm của thụ thể.

Yếu tố ảnh hưởng đến thông số Dược lực học

Trong quá trình nghiên cứu và hoạt động sử dụng thuốc, có rất nhiều yếu tố làm ảnh hưởng đến thông số Dược lực học và có thể làm chỉ số này sai lệch, thay đổi. Cụ thể là 3 yếu tố chính sau đây:

Tính chất sinh lý của cơ thể con người

Thuốc được đưa vào cơ thể ảnh hướng cùng tác động đến từng cá nhân sẽ khác nhau. Điều này xảy ra vởi các yếu tố như:

• Bệnh lý hoặc rối loạn như suy dinh dưỡng, đột biến gen,…
• Khả năng hấp thụ và bài tiết.
• Quá trình lão hóa của cơ thể.
• Cấu trúc phân tử, thụ thể, phối tử.
• Tuổi thọ cá nhân, mức độ lão hóa của các cơ quan trong cơ thể.
• Giới tính.
• Di truyền.

Những yếu tố trên trong cơ thể con người mang tính liên kết và tác động lẫn nhau. Dược lực học được phân tích càng đầy đủ các tác dụng, càng cung cấp được những cơ sở cho việc dùng thuốc hợp lý trong điều trị. Đây có thể nói là lý do các chỉ số Dược lực học được áp dụng để đưa ra đánh giá khoa học đáng tin cậy, đồng thời là nhiệm vụ cơ bản nhất cũng khó khăn lớn nhất của Dược lực học.

Đặc tính vật lý và hóa học của thuốc

Thuốc là sản phẩm đặc biệt liên quan trực tiếp đến tính mạng con người. Thuốc có nhiều hình dạng, tính chất, các cách thức sử dụng, việc hấp thụ, hiệu quả của các loại thuốc cũng khác nhau.

Các đặc tính kể trên được đánh giá qua các yếu tố:

• Dạng liều dùng như tiêm, uống trực tiếp, bôi ngoài da,…
• Dạng bào chế: thuốc viên con nhộng, dạng lỏng, dạng viên nén,…
• Công thức của thuốc gồm những thành phần gì?
• Công thức có tỷ lệ như thế nào?
• Công thức đã phù hợp và tối ưu hay chưa?
• Phạm vi điều trị có rộng hay không, ở một cơ quan cụ thể hay toàn bộ?
• Thời gian điều trị theo ngày, tuần, tháng,…
• Nồng độ thuốc đã phù hợp với cơ thể bệnh nhân hay chưa, hiện đang quá cao hay quá thấp,…
• Sự tương thích của các thành phần thuốc đã phù hợp hay chưa, có kích ứng hay phản ứng không như mong muốn hay không,…

Sự ảnh hưởng của các yếu tố tới chỉ số Dược lực học có thể thấy rất phức tạp và không tuyến tính. Nếu đặt những thông số này lên đường cong đáp ứng liều giả thuyết, các bạn sẽ thấy sự thay đổi độ dốc, vị trí theo trục liều hay hiệu ứng trần xuất hiện.

Sự tương tác với các loại thuốc và yếu tố khác

Tương tác của thuốc với các loại thuốc khác, thức ăn hay thảo dược hoặc do môi trường cũng có thể ảnh hưởng tới chỉ số Dược lực học. Hiệu quả của thuốc sẽ vì tương tác mà có dấu hiệu tăng lên và giảm xuống một cách bất thường dẫn đến trong sai sót, biến động trong nghiên cứu, điều trị bệnh.

Ứng dụng của Dược lực học trong ngành Y dược

- Dược lực học được nghiên cứu để áp dụng vào việc nâng cao hiệu quả và mức độ an toàn khi sử dụng kháng sinh. Để tối ưu hóa điều trị, tăng khả năng đạt chỉ số Dược lực học khuyến cáo, một số trường hợp phải thay đổi liều của thuốc kháng sinh.

- Để ngăn ngừa trong vấn đề đột biến kháng thuốc quan trong đó là đảm bảo nồng độ thuốc trong máu phù hợp. Các giá trị dược lực học, dược động học cần chính xác để ngăn chủng đột biến thường cao hơn giá trị để đạt hiệu quả điều trị.

- Quản lý tương tác thuốc một cách có hệ thống và khoa học.

- Tiền để phát triển cho chuyên ngành Y dược.

Trường Cao đẳng Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã giải đáp thắc mắc về Dược lực học là gì cùng những vấn đề liên quan khác. Hy vọng bài viết hữu ích giúp bạn đọc hiểu rõ chủ đề này và có thể áp dụng trực tiếp trong học tập cũng như nghiên cứu. Để cập nhật thêm các kiến thức mới về ngành Y dược hãy thường xuyên ghé chuyên mục này nhé!