Dược Chất Là Gì? Một Số Khái Niệm Không Nên Bỏ Qua

Dược chất là gì? Khái niệm này không hề xa lạ với những người đang công tác trong ngành Dược. Tuy nhiên, với các bạn thí sinh có nguyện vọng đăng ký ngành học này cần phải nắm vững khái niệm và một số khái niệm liên quan nhé. Thông tin được ban tư vấn Cao đẳng Y Khoa Phạm Ngọc Thạch tổng hợp trong bài viết dưới đây.

1. Dược chất là gì?

Dược chất (hay còn gọi là hoạt chất) là chất hoặc hỗn hợp các chất dùng trong sản xuất thuốc, có tác dụng dược lý và có tác dụng trực tiếp trong việc phòng, chữa bệnh; chẩn đoán, điều trị bệnh; điều chỉnh các chức năng sinh lý cơ thể người trở về hoạt động bình thường.

2. Phân loại về Dược chất

Dược chất có thể được phân loại dựa trên nguồn gốc, những tác dụng dược lý.

2.1. Phân loại theo nguồn gốc:

Dược chất có thể được chia thành hai loại chính là dược chất tự nhiên và dược chất tổng hợp.

• Dược chất tự nhiên: Là dược chất được chiết xuất từ các nguồn tự nhiên như thực vật, động vật, khoáng chất.
• Dược chất tổng hợp: Là dược chất được tổng hợp hóa học từ các nguyên liệu ban đầu.

2.2. Phân loại theo tác dụng Dược lý:

• Thuốc giảm đau: có tác dụng giảm đau, giảm viêm.
• Thuốc kháng sinh: có tác dụng tiêu diệt hoặc kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): có tác dụng giảm đau, giảm viêm, hạ sốt.
• Thuốc chống đông máu: có tác dụng ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình đông máu.
• Thuốc hạ đường huyết: có tác dụng hạ đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường.
• Thuốc hạ huyết áp: có tác dụng hạ huyết áp ở bệnh nhân cao huyết áp.
• Thuốc chống trầm cảm: có tác dụng điều trị trầm cảm.
• Thuốc an thần: có tác dụng làm dịu thần kinh, giúp ngủ.

2.3. Phân loại theo dạng bào chế:

Dược chất có thể được sử dụng dưới nhiều dạng bào chế khác nhau như viên nén, viên nang, thuốc tiêm, thuốc uống,...

Như vậy có thể nói, Dược chất là thành phần quan trọng nhất của thuốc, quyết định tác dụng của thuốc. Do đó, việc nghiên cứu, phát triển và sản xuất dược chất là một lĩnh vực quan trọng trong ngành Y dược.

2. Một số khái niệm khác liên quan đến ngành Dược

Ngoài kiến thức về dược chất là gì, các bạn sinh viên cao đẳng Dược hãy tìm hiểu thông tin liên quan về ngành Dược dưới đây:

• Dược là thuốc, hoạt động chủ yếu liên quan đến thuốc.
• Thuốc là chất hoặc hỗn hợp các chất được dùng trong việc phòng, chữa bệnh cho người, chẩn đoán và điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể bao gồm thuốc nguyên, dược liệu làm thuốc, thành phẩm, vắc xin, sinh phẩm y tế, trừ thực phẩm chức năng.
• Vắc xin là chế phẩm có chứa kháng nguyên tạo giúp cơ thể có khả năng đáp ứng miễn dịch, được dùng phòng bệnh rất tốt.
• Sinh phẩm y tế là các sản phẩm có nguồn gốc sinh học dùng trong việc phòng, chữa bệnh với chẩn đoán bệnh cho người.
• Nguyên, dược liệu làm thuốc gồm các chất, thành phần cấu tạo trong quá trình sản xuất thuốc.
• Dược chất hay còn gọi là hoạt chất, gồm hỗn hợp các chất có hoạt tính điều trị, được dùng trong quy trình sản xuất thuốc.
• Thuốc thành phẩm đã trải qua tất cả các giai đoạn sản xuất, kể cả đóng gói trong bao bì rồi dán nhãn.
• Thuốc từ dược liệu được sản xuất từ những nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên từ thực vật, động vật, và cả khoáng chất. Trong thuốc có chứa hoạt chất tinh khiết được bào chế từ dược liệu, kết hợp với các hoạt chất hóa học tổng hợp không gọi là từ dược liệu.
• Thuốc đông y còn gọi là thuốc từ dược liệu, bào chế theo phương pháp của y học cổ truyền tại các nước phương Đông.
• Thuốc kê đơn chỉ được dùng khi có sự kê đơn của bác sĩ, nếu dùng không đúng chỉ định có thể gây nguy hiểm tới tính mạng và sức khoẻ. Nếu cấp phát hay bán lẻ thì cần phải được dùng theo sự kê đơn của bác sĩ và được quy định trong danh mục nhóm thuốc kê đơn.
• Thuốc không kê đơn được bán, cấp phát và sử dụng không cần đơn thuốc của bác sĩ.
• Thuốc gây nghiện nếu dùng trong thời gian dài có thể gây nghiện, quy định tại danh mục thuốc gây nghiện do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành và phù hợp với các điều ước quốc tế khi mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
• Thuốc hướng tâm thần có tác dụng trên hệ thần kinh trung ứng, nếu dùng không đúng sẽ làm tăng khả năng lệ thuộc thuốc, nằm trong danh mục thuốc hướng tâm thần được ban hành bởi Bộ trưởng Bộ Y tế và phù hợp theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
• Tiền chất dùng làm thuốc gồm những hóa chất không thể thiếu trong quy trình sản xuất, điều chế thuốc hướng tâm thần, thuốc gây nghiện, và cũng là thành phần tham gia vào công thức của chất hướng tâm thần, chất gây nghiện, được quy định tại danh mục tiền chất do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành và phù hợp với các điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
• Thuốc phóng xạ có chứa một hoặc nhiều chất phóng xạ, được dùng trong chẩn đoán hay điều trị bệnh.
• Thuốc thiết yếu có thể đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe đại đa số nhân dân, được quy định tại danh mục thuốc thiết yếu được ban hành bởi Bộ trưởng Bộ Y tế.

• Thuốc chủ yếu có khả năng đáp ứng nhu cầu điều trị tại các cơ sở khám chữa bệnh phù hợp với cơ cấu bệnh tật tại Việt Nam được quy định trong danh mục thuốc chủ yếu sử dụng tại các cơ sở khám, chữa bệnh do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành.
• Thuốc mới gồm những dược chất mới, có kết hợp mới của những dược chất được lưu hành.
• Biệt dược gồm những thuốc có tên thương mại được đặt bởi cơ sở sản xuất thuốc, khác với tên chung quốc tế hoặc tên gốc.
• Phản ứng có hại của thuốc hay còn gọi là tác dụng phụ không mong muốn ảnh hưởng đến sức khỏe, có thể xuất hiện ở liều dùng bình thường.
• Hạn dùng của thuốc là thời gian sử dụng thuốc được ấn định cho một lô thuốc, sau thời hạn đó thì không được phép sử dụng.
• Tiêu chuẩn chất lượng thuốc gồm những quy định về yêu cầu kỹ thuật, chỉ tiêu, phương pháp kiểm nghiệm, ghi nhãn, bao gói, vận chuyển, bảo quản cùng với những yêu cầu khác có liên quan đến chất lượng thuốc. Tiêu chuẩn về chất lượng thuốc thể hiện qua hình thức văn bản kỹ thuật.
• Thuốc kém chất lượng là những loại thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.
• Thuốc giả gồm các thuốc được sản xuất dưới dạng thuốc, lừa người dùng và trong các trường hợp sau đây: Không có dược chất; Có dược chất nhưng không đúng hàm lượng đã đăng ký; Có dược chất khác với dược chất ghi trên nhãn; Mạo tên, kiểu dáng công nghiệp của thuốc đã đăng ký bảo hộ sở hữu công nghiệp của cơ sở sản xuất khác.
• Kinh doanh thuốc là các hoạt động bao gồm một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến cung ứng dịch vụ liên quan đến thuốc nhằm mục đích sinh lợi.
• Hành nghề dược là việc một người dùng đúng trình độ chuyên môn dược thực hiện việc kinh doanh thuốc.
• Thử thuốc tiền lâm sàng còn được gọi là hoạt động nghiên cứu tác dụng của thuốc qua đó giúp đánh giá và chứng minh được tính an toàn, hiệu quả thuốc trên súc vật để làm thủ tục cho việc thử lâm sàng.
• Thử thuốc trên lâm sàng là hoạt động nghiên cứu thuốc có hệ thống trên người, qua đó xác minh hiệu quả lâm sàng, phát hiện phản ứng có hại do tác động của sản phẩm nghiên cứu; khả năng phân bố, hấp thu, chuyển hóa, thải trừ của thuốc với mục tiêu xác định sự an toàn và hiệu quả của thuốc.
• Thông tin thuốc nhằm thu nhập và cung cấp những thông tin có liên quan đến thuốc cho những các nhân, tổ chức trực tiếp hoạt động y, dược hay với những người sử dụng thuốc.
• Kiểm nghiệm thuốc là việc thực hiện lấy mẫu, tìm hiểu về tiêu chuẩn kỹ thuật, tiến hành một số thử nghiệm tương ứng và cần thiết. Từ đó giúp xác định được nguyên liệu, bán thành phẩm, thành phẩm có đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật không. Đưa ra quyết định việc chấp nhận hay loại bỏ thuốc đó.
• Kê khai giá thuốc là hoạt động mà các cơ sở kinh doanh thuốc báo cáo với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về giá bán buôn, bán lẻ, giá nhập khẩu thuốc dự kiến theo quy định của pháp luật về giá.

Trên đây là kiến thức về dược chất là gì? Và những khái niệm liên quan đến ngành Dược được giải đáp chi tiết. Khi học Cao đẳng Dược, các bạn sẽ có cơ hội lĩnh hội toàn bộ kiến thức liên quan đến ngành, được thực hành để vận dụng công việc sau này.