Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hạ calci máu

Calci chính là một trong những khoáng chất rất quan trọng đối với cơ thể. Do đó, nếu calci máu bị giảm sẽ có thể gây ra ảnh hưởng rất lớn đối với sức khỏe. Trong bài viết sau đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hạ calci máu.

Khi nồng độ calci máu thấp hơn so với giới hạn bình thường sẽ gây ra tình trạng hạ calci máu.

Vai trò của calci đối với cơ thể

Calci là một khoáng chất tham gia trực tiếp vào hoạt động co cơ, quá trình đông cầm máu, dẫn truyền thần kinh và giải phóng hormon của cơ thể.

Sự ổn định của nồng độ calci trong máu sẽ phụ thuộc vào 3 yếu tố như: sự hấp thu calci tại ruột, lượng calci được đưa vào cơ thể mỗi ngày thông qua đồ ăn thức uống và những sản phẩm chức năng có chứa calci, sự bài tiết calci ở thận. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, người trưởng thành nên được cung cấp khoảng 1.000mg calci mỗi ngày. Theo đó sẽ có khoảng 200-400mg được hấp thụ tại ruột, 200mg bị đào thải ra ngoài thông qua hệ tiêu hóa và lượng còn lại sẽ được đào thải ra ngoài thông qua phân. Bên cạnh đó cũng sẽ có khoảng 200mg calci được bài tiết ra ngoài thông qua thận.

Có đến 99% lượng calci ở trong cơ thể của chúng ta được dự trữ ở xương và chỉ có 1% ở dạng tự do và chúng có vai trò giống như một hệ đệm có thể trao đổi với dịch ngoại bào để điều chỉnh nồng độ calci ở trong máu mỗi khi cần thiết. Nồng độ calci bình thường ở trong máu sẽ khoảng từ 8.8 đến 10.4 mg/gl (2.2-2.6 mmol/l)

Hạ calci máu là gì?

Hạ calci máu hay còn được biết đến là tình trạng hạ calci đường huyết. Khi nồng độ calci máu thấp hơn so với giới hạn bình thường sẽ gây ra tình trạng hạ calci máu. Hiểu theo một cách chính xác nhất thì hạ calci máu được định nghĩa khi nồng độ calci huyết thanh toàn phần thấp hơn 8.8 mg/dl (2.2 mmol/l) với điều kiện lượng protein huyết tương bình thường, hay nồng độ calci ion hóa dưới 4.7 mg/dl (1.17mmol/l).

Tình trạng hạ calci máu có thể xảy ra ở cả người lớn và trẻ em. Dấu hiệu thường gặp nhất khi trẻ bị hạ calci máu là: còi xương, chậm phát triển chiều cao, hay khóc đêm, vã mồ hôi trộm,... Đối với người lớn sẽ gặp phải tình trạng bị loãng xương, thoái hóa cột sống.

Nguyên nhân gây bệnh Hạ calci máu

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng bị hạ Calci máu. Sau đây chính là một số nguyên nhân gây bệnh phổ biến nhất mà chúng ta thường gặp phải:

Không cung cấp đủ lượng calci cần thiết: Phụ nữ có thai, phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú hoặc trẻ em trong giai đoạn phát triển chính là những đối tượng có nhu cầu cao về lượng calci, nếu như không được bổ sung đủ lượng calci môi ngày sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng hạ calci máu.
Thiếu vitamin D: Ruột kém hấp thụ hoặc không cung cấp đủ lượng vitamin D cần thiết cũng có thể là nguyên nhân của hạ calci máu. Tác dụng phụ của một số thuốc như rifampicin, phenobarbital,... hoặc ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sẽ khiến cho cơ thể bị rối loạn chuyển hóa vitamin D và dẫn đến tình trạng hạ calci máu.
Suy tuyến cận giáp: Khi lượng hormon PTH bị giảm sẽ là hạ calci máu, tăng lượng phospho trong máu và nguyên trọng hơn có thể dẫn đến triệu chứng mạn tính của hạ calci máu. Sự nhầm lẫn trong phẫu thuật cắt tuyến giáp có thể gây ra tình trạng thiểu năng tuyến giáp.
Bệnh lý tại thận: Khi ống thận xảy ra những bất thường như chứng nhiễm toan ống lượn xa, hội chứng Fanconi là nguyên nhân khiến cho lượng calci bị đào thải thông qua thận hoặc là ảnh hưởng tới quá trình chuyển hóa vitamin D. Khi bị suy thận có thể dẫn đến tình trạng hạ calci máu, điều này có thể là do hậu quả của việc các thế bào thận bị tổn thương làm giảm khả năng tổng hợp 1,25(OH)2D3 hay do thận giảm bài tiết phosphate gây tăng chất này trong máu.
Thiếu Magnesi: Những người nghiện rượu, ruột kém hấp thụ… có thể sẽ khiến cho nồng độ Magnesi trong máu bị giảm xuống. Tình trạng hạ Magnesi máu liên quan đến sự thiếu PTH tương đối và gây ra các triệu chứng của hạ calci máu.
Hạ protein máu: Khi lượng protein trong máu giảm sẽ làm giảm lượng calci gắn với protein, nhưng lượng calci ion hóa không đổi, nên sẽ không biểu hiện triệu chứng lâm sàng của tình trạng hạ calci máu.
Viêm tụy cấp: Khi bị viêm tụy cấp sẽ giải phóng nhiều sản phẩm phân hủy mỡ, tạo chelate với canxi, làm giảm nồng độ calci trong máu.

Bên cạnh những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng hạ calci máu mà chúng tôi đã đề cập đến ở trên còn số một số nguyên nhân khác như:

Tăng lắng calci ngoài lòng mạch
Do một số loại thuốc
Tăng phosphate máu
Tăng phản ứng tạo chelat trong lòng mạch
Tăng tiết calcitonin
Nhiễm trùng huyết

Dựa theo những triệu chứng lâm sàng, hạ calci máu cấp thường được biểu hiện dưới dạng cơn Tenany

Triệu chứng bệnh Hạ calci máu

Khi trẻ em bị hạ calci máu sẽ xuất hiện những triệu chứng phổ biến như:

Co giật, run.
Kích thích hoặc ngủ gà, chậm chạp.
Tăng phản xạ gân xương.
Bỏ bú, chán ăn.
Co rút cơ.

Khi người lớn bị hạ calci máu sẽ xuất hiện những triệu chứng phổ biến như:

Co thắt cơ (dấu Trousseau).
Tăng phản xạ gân xương (dấu Chvostek).
Co giật.
Chuột rút.
Rối loạn cảm giác bàn tay, bàn chân.
Rối loạn nhịp tim.
Trầm cảm.
Đau thắt bụng.

Triệu chứng hạ calci máu cấp

Dựa theo những triệu chứng lâm sàng, hạ calci máu cấp thường được biểu hiện dưới dạng cơn Tenany. Những dấu hiệu điển hình của một cơn Tenany sẽ bao gồm: dị cảm ở môi, lưỡi, đầu chi,đau cơ toàn thân, dấu bàn đạp (bàn chân duỗi như đạp xe), co giật các cơ mặt. Cơn Tetany chính là một triệu chứng báo hiệu một tình trạng nặng nề của hạ calci máu, khi nồng độ calci máu dưới 7 (< 1.75mmol/l).

Bên cạnh đó, người bệnh cũng sẽ có thể gặp phải một số triệu chứng nguy hiểm như:

Bỏ bú, chán ăn ở trẻ.
Co giật.

Co thắt cơ

Khi thấy xuất hiện những biểu hiện nghiêm trọng của tình trạng hạ calci máu cấp thì cần phải nhanh chóng đưa người bệnh đến trung tâm y tế để được điều trị kịp thời và hạn chế những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra như: chậm phát triển ở trẻ nhỏ hay loãng xương, nhuyễn xương ở người lớn.

Những đối tượng có nguy cơ bị Hạ calci máu

Những người đang ăn uống theo một chế độ thiếu calci hoặc gặp phải tình trạng rối loạn hấp thụ, chuyển hóa và bài tiết chính là những đối tượng có nguy cơ bị hạ calci máu cao. Những yếu tố nguy cơ gây bệnh bao gồm:

Viêm tụy.
Rối loạn tiêu hóa.
Suy gan.
Suy thận.
Thiếu Vitamin D, thiếu Mange.
Rối loạn lo âu.
Các rối loạn nội tiết: suy tuyến cận giáp, tăng tiết calcitonin,...

Những đối tượng có nhu cầu cao về lượng calci như trẻ sơ sinh, phụ nữ có thai, phụ nữ đang cho con bú… cũng là những đối tượng của nguy cơ bị hạ calci máu cao.

Cách phòng tránh bệnh Hạ calci máu

Chúng ta có thể dễ dàng phòng tránh được bệnh hạ calci máu bằng cách thực hiện một chế độ dinh dưỡng cung cấp đầy đủ lượng calci cần thiết cho cơ thể. Những loại thực phẩm giàu calci mà các bạn có thể bổ sung vào chế độ ăn uống hàng ngày là: tôm, cua, sò, mực,... hay sữa và các chế phẩm từ sữa. Chúng ta chỉ nên bổ sung viên uống calci khi có chỉ định của bác sĩ.

Việc tắm nắng vào mỗi buổi sáng sớm cũng là một yếu tố rất quan trọng trong việc giúp cho cơ thể chuyển hóa vitamin D và giảm thiểu tình trạng hạ calci máu. Nên hạn chế sử dụng bia rượu, cà phê, muối vì chúng giảm khả năng hấp thu calci của cơ thể.

Những phương pháp chẩn đoán bệnh Hạ calci máu

Kiểm tra tóc, da, cơ bắp: cũng có thể gợi ý tình trạng hạ calci máu trên bệnh nhân.
Xét nghiệm nồng độ calci trong máu: đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán hạ calci máu.
Khám thần kinh: dấu Chvostek, dấu Trousseau, tình trạng co giật, rối loạn tri giác,... là những biểu hiện của hạ calci máu.
Kiểm tra tâm thần: chứng mất trí, ảo giác, sự nhầm lẫn,... có thể liên quan đến tình trạng hạ calci máu.

Các biện pháp điều trị bệnh Hạ calci máu

Thông thường, những trường hợp hạ calci máu không biểu hiện triệu chứng có thể tự phục hồi nhanh chóng mà không cần phải áp dụng những phương pháp điều trị. Bác sĩ sẽ quyết định việc điều trị cho bệnh nhân khi có chẩn đoán hạ calci máu. Điều trị cụ thể như sau:

Bổ sung calci bằng đường uống
Bổ sung calci qua đường tĩnh mạch: những trường hợp hạ calci máu cấp thường được chỉ định phương pháp điều trị này. Đường tĩnh mạch sẽ giúp khôi phục và bổ sung nhanh chóng lượng calci thiếu hụt trong cơ thể.
Điều trị bệnh nền: đối với hạ calci máu do bệnh nguyên trước đó
Theo dõi, giám sát của đội ngũ y tế.

Trên đây chính là những thông tin quan trọng về tình trạng hạ calci máu mà các bạn sẽ cần phải nắm được. Hy vọng với những kiến thức mà chúng tôi đã cung cấp sẽ giúp cho các bạn bảo vệ sức khỏe của mình một cách tốt nhất.

Nguồn: Trường cao đẳng Y Khoa Phạm Ngọc Thạch tổng hợp