Hướng dẫn cách chăm sóc sản phụ sau sinh thường

Sau khi sinh, cơ thể của người mẹ sẽ bắt đầu khôi phục lại những thay đổi trong thời kỳ mang thai và sinh nở nhưng chúng ta cũng cần phải chăm sóc đúng cách để cơ thể của phụ nữ sau sinh có thể nhanh chóng bình phục. Cần phải lập kế hoạch chăm sóc sản phụ sau khi sinh thường chu đáo để phụ nữ nhanh chóng hồi phục.

Sau khi sinh, sản phụ cần phải mau chóng lấy lại sức và tạo sữa để nuôi con nên không được kiêng khem quá mức

1. Chăm sóc bà mẹ thời kỳ sau sinh

Người ta thường nói, phụ nữ sinh đẻ như trải qua một cuộc sinh tử, bởi vậy chăm sóc sản phụ sau đẻ thường thật chu đáo để nhanh chóng hồi phục.

1.1. Ngày đầu sau đẻ:

Sản phụ sau sinh sẽ nằm nghỉ trong phòng sinh khoảng 6 tiếng rồi đưa về phòng sau đẻ.
Theo dõi thể trạng sản phụ bao gồm: huyết áp, mạch, co hồi tử cung, máu ra âm đạo mỗi lần trong khoảng 15 – 30p 2 tiếng đầu, 1h/lần trong những giờ sau.
Đặt trẻ nằm cạnh mẹ.
Hướng dẫn và giúp đỡ bà mẹ ăn uống, cách cho con bú và cách chăm sóc vú.
Hướng dẫn sản phụ tự co hồi tử cung và khối cầu an toàn sau sinh. Trường hợp mà tử cung mềm có thể xoa nhẹ trên thành bụng để kích thích tử cung co lại.
Hướng dẫn sản phụ chăm sóc trẻ, theo dõi hiện tượng chảy máu rốn và những dấu hiệu bất thường khác bao gồm: không thở, không khóc, tím tái, không bú,…
Nhận biết các dấu hiệu bất thường ở trẻ: chảy máu nhiều, đau bụng, nhức đầu, chóng mặt, khó thở, choáng, mệt lả, mót rặn, bí đái,…

1.2. Tuần đầu sau đẻ:

Cần phải chú ý kế hoạch chăm sóc sản phụ sau đẻ thường tuần sau là điều cực kỳ quan trọng với chị em:

Sản phụ nằm nghỉ ngơi tại phòng sau sinh.
Theo dõi thể trạng: huyết áp, mạch, co hồi tử cung và sản dịch 2 lần/ngày.
Chế độ ăn uống của mẹ: đa dạng thực đơn, ăn đủ chất, no, uống nước đầy đủ và tránh kiêng khem vô lý.
Hướng dẫn cách mặc: mặc đồ rộng rãi, sạch sẽ, thoáng về mùa hè và đủ ấm về mùa đông.
Hướng dẫn vệ sinh thân thể: Vệ sinh hàng ngày bằng nước ấm, tắm nhanh và tránh ngâm mình.
Hướng dẫn mẹ thay băng vệ sinh: mỗi ngày nên vệ sinh bộ phận sinh dục 3lần/ngày bằng nước đun sôi để nguội.
Hướng dẫn và giúp đỡ sản phụ chăm sóc vết khâu tầng sinh môn (nếu có): cần vệ sinh âm hộ sạch sau khi đại, tiểu tiện và thấm khô. Sau 5 ngày có thể cắt chỉ.
Hướng dẫn tự theo dõi sự co hồi tử cung sau sinh: Nếu tử cung mềm thì có thể xoa nhẹ trên thành bụng để kích thích tử cung co lại.

1.3. Sáu tuần sau đẻ:

Hướng dẫn sản phụ tự theo dõi toàn trạng mạch: huyết áp, co hồi tử cung, sản dịch mỗi ngày.
Có chế độ làm việc, ăn uống nghỉ ngơi và vận động: nên ngủ đủ giấc và vận động nhẹ nhàng, sinh hoạt tình dục sau 6 tuần đẻ thường và phải có biện pháp tránh thai thích hợp
Hướng dẫn và tư vấn các biện pháp tránh thai.
Tiếp tục vệ sinh tầng sinh môn sạch sẽ hàng ngày
Theo dõi tử cung sau sinh ( như trên)

Chú ý đến việc chăm sóc trẻ, phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường ở trẻ để xử trí kịp thời.

1.4. Mục đích các chăm sóc thời kỳ sau đẻ

Trong kế hoạch chăm sóc sản phụ sau đẻ thường là việc quan trọng để giúp mẹ nhanh chóng bình phục. Bởi vậy cần phải có kế hoạch cụ thể, chi tiết để chuẩn bị sẵn tâm lý cho quá trình làm mẹ dễ dàng hơn:

Phục hồi sức khỏe cho sản phụ nhanh chóng.
Làm tử cung co chắc hơn và giảm mất máu.
Giảm nguy cơ biến động không tốt cho bà mẹ (rét run, bí đái,…).
Giúp sự xuống sữa ở mẹ nhanh hơn, làm tử cung co tốt hơn gây tăng tiết oxytocin nội sinh và tăng tình cảm mẹ con.
Giảm nguy cơ xảy ra những tai biến thời kỳ sau sinh như nhiễm khuẩn, chảy máu...
Chuẩn bị kiến thức chăm sóc bản thân và cho trẻ sau này.
Luôn tạo môi trường thoải mái tích cực cho mẹ tiện lợi trong việc chăm sóc bản thân và trẻ, luôn chú ý những cảm xúc bất thường, lo lắng hoặc sợ hãi của bà mẹ,…
Sản phụ sau sinh nên nằm đầu thấp trong 2 tiếng đầu nếu không có chỉ định khác của bác sĩ. Luôn đảm bảo phải đủ giấc ngủ và hướng dẫn vận động nhẹ sau 6 giờ.

Nếu sản phụ xuất hiện những bất thường nào thì cần phải thông báo ngay cho bác sĩ.

2. Những biến cố có thể gặp với sản phụ sau sinh

2.1. Chăm sóc sản phụ ngay sau sinh:

Shock (choáng): do một số bệnh lý có sẵn, do đau, mất máu, hay gắng sức trong quá trình đẻ,…
Chảy máu: do bị sót rau, đờ tử cung, chấn thương đường sinh dục sau sinh,…
Chấn thương đường sinh dục sau sinh: rách cổ tử cung, tầng sinh môn, âm đạo, chảy máu tụ đường sinh dục,…

Tình trạng trên cần nhanh chóng được phát hiện trong quá trình lập kế hoạch chăm sóc sản phụ đẻ thường và báo cho bác sĩ để được xử lý kịp thời.

2.2. Chăm sóc những ngày sau sinh

Xuất hiện tình trạng thiếu máu: bị nhiễm khuẩn, do mất máu, ăn uống kém…
Nhiễm khuẩn: tử cung, phần phụ, tầng sinh môn, âm đạo, vết cắt, sách bộ phận sinh dục và chỗ khâu…
Sót rau: gây nhiễm khuẩn và chảy máu.
Các bệnh lý tại vú.

Tình trạng trên nếu như được phát hiện thì cần nhanh chóng báo cho bác sĩ để được xử lý kịp thời tránh biến chứng ảnh hưởng đến sản phụ sau sinh.

>>> Có thể bạn đang muốn xem thêm Lập kế hoạch chăm sóc sản phụ sau đẻ mổ an toàn

3. Chế độ dinh dưỡng cho sản phụ sau khi sinh

Bà bầu sau khi sinh cần phải được bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng. Lập kế hoạch chăm sóc sản phụ sau sinh chu đáo để mau chóng lấy lại sức và tạo sữa để nuôi con nên không được kiêng khem quá mức. Chỉ khi mẹ khỏe thì con mới có thể phát triển một cách tốt nhất. Sau đây là những loại thực phẩm mà sản phụ sau khi sinh nên bổ sung đầy đủ:

Protein từ các loại đậu, trứng, thịt gà, thịt nạc.
Chất đường bột có trong cơm, khoai tây, khoai lang, bánh mì, bún.
Các loại trái cây và rau xanh có chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ.
Canxi từ đậu phụ, cá mòi, bơ, sữa… để hỗ trợ sự phát triển của xương và răng của trẻ nhỏ khi bú sữa mẹ.

3.1. Trong thời gian cho con bú nên tránh điều gì?

Cùng với việc bổ sung chất dinh dưỡng một cách khoa học và hợp lý, các phụ nữ sau khi sinh cũng phải lưu ý những vấn đề sau đây:

Hạn chế uống trà hoặc cà phê: Trà và cà phê sẽ có thể khiến cho mẹ khó ngủ hơn, đây là điều hoàn toàn không tốt đối với việc nghỉ ngơi và thư giãn. Nếu muốn uống trà và cà phê thì chỉ nên uống 1 lượng nhỏ mỗi ngày.
Thận trọng với những loại thực phẩm khó tiêu: Nên tránh những loại thức ăn dễ bị ôi thiu và dễ gây ra tình trạng ngộ độc như: trứng, thịt, hải sản sống. Một số loại thức ăn cũng có thể khiến cho con của bạn phản ứng lại khó tiêu như: trứng tôm, trứng cá, bắp cải, hành, các loại gia vị cay.
Tránh uống rượu bia và tránh xa thuốc lá: Rượu bia và thuốc lá chính là tác nhân khiến cho mẹ ít sữa hơn, tinh thần không ổn định và quá trình phục hồi của mẹ bầu sau khi sinh cũng sẽ chậm hơn.

3.2. Trong giai đoạn cho con bú có nên ăn kiêng không?

Có một điều rất thú vị là lượng chất béo mà các bạn đã dung nạp vào trong cơ thể trong giai đoạn mang thai đều được chuyển hóa thành sữa cho con bú. Do đó, việc cho con bú sẽ giúp cho mẹ bầu nhanh chóng lấy lại được vóc dáng ban đầu của mình.

Trong giai đoạn cho con bú không nên ăn kiêng vì cơ thể của người mẹ sẽ cần nhiều calo hơn so với bình thường để có thể duy trì được mức năng lượng tiêu chuẩn và có đầy đủ sữa để cho con bú. Nếu như các bạn muốn giảm cân trong giai đoạn này thì hãy cân bằng chế độ dinh dưỡng và tập thể dục đều đặn mỗi ngày, kết hợp với việc giảm bớt lượng đường dung nạp vào cơ thể và hạn chế tối đa những chất uống có chứa cồn.

4. Chế độ nghỉ ngơi cho mẹ sau sinh hợp lý

Trong tuần đầu tiên sau khi sinh, các bạn nên cố gắng ngủ càng nhiều càng tốt. Ngủ sâu và ngủ đủ giấc sẽ giúp các bạn tái tạo lại năng lượng và sản xuất sữa một cách hiệu quả nhất, tránh được tình trạng stress hay trầm cảm sau sinh. Đồng thời, các bạn cũng cần phải thật cẩn thận khi chăm sóc cơ thể, sinh hoạt hay lựa chọn những loại thực phẩm giúp sức lực phục hồi lại nhanh chóng.

Một vấn đề khiến cho các mẹ cảm thấy lo lắng chính là sa tử cung, đặc biệt là đối với các mẹ sinh thường thì nguy cơ bị sa tử cung rất cao. Khi chăm sóc cho sản phụ sau sinh cần chú ý bởi tình trạng này sẽ khiến cho các bạn đi tiểu nhiều lần, gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và giảm ham muốn tình dục.

Để có thể phòng tránh được tình trạng sa tử cung sau khi sinh, các bạn không nên làm những công việc nặng nhọc, dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, không nên ngồi quá lâu. Cho con bú sớm sau khi sinh 24 tiếng sẽ giúp cho tử cung phục hồi lại nhanh chóng hơn và tránh được tình trạng băng huyết và sa tử cung sau khi sinh.

Sau khi vết thương đã lành và ổn định lại, các bạn nên vận động nhẹ kết hợp cùng massage thư giãn, xoa bóp tay chân với một cường độ vừa phải để có thể đẩy hết sản dịch ra bên ngoài cơ thể, giúp khí huyết lưu thông và việc ăn ngủ sẽ tốt hơn. Bên cạnh đó, vận động nhẹ nhàng và massage còn mang lại rất nhiều lợi ích như:

Giảm các tai biến tim mạch.
Giảm tỉ lệ đau lưng.
Giảm táo bón, tránh bí tiểu.
Giảm mỡ bụng, phục hồi sự săn chắc của cơ thể.
Tăng cường lưu thông máu, cải thiện khí chất và tốt cho hệ tim mạch.
Tránh được nguy cơ nghẽn mạch phổi và viêm tắc tĩnh mạch sâu.
Nhanh chóng phục hồi lại sức khỏe.
Giảm căng thẳng, stress, giữ được tình thần thoải mái, không lo âu, tránh tình trạng trầm cảm sau sinh.
Môi trường sinh hoạt hàng ngày cần phải tránh gió lạnh hoặc nắng nóng, thoáng mát và không bị ảnh hưởng bởi khói bụi, tiếng ồn. Nhiệt độ phòng lý tưởng nhất đối với mẹ và bé là 27-29 độ C. Tuyệt đối không được sởi bằng than vì khí CO2 sẽ khiến cho trẻ bị ngạt.

Phụ nữ sau khi sinh có thể sẽ gặp phải những vấn đề bất thường

5. Cách xử trí những khó chịu thường gặp sau sinh

Phụ nữ sau khi sinh có thể sẽ gặp phải những vấn đề bất thường như: Đau hậu sản, bàng quang, chảy máu… Những vấn đề này sẽ khiến cho phụ nữ sau sinh cảm thấy mệt mỏi, khó chịu. Khi thực hiện kế hoạch chăm sóc sản phụ sau đẻ cần phải biết cách xử trí trong các trường hợp dưới đây:

5.1. Đau hậu sản

Sau khi sinh, các mẹ có thể gặp phải những cơn đau quặn ở vùng bụng, đặc biệt là khi cho con bú vì tử cung đang co thắt để trở lại kích thước trước khi mang thai. Các mẹ không nên lo lắng vì đây là một dấu hiệu tốt báo hiệu cơ thể đang trở lại trạng thái bình thường. Những cơn đau này có thể kéo dài trong nhiều ngày sau khi sinh. Nếu như bị co thắt quá mạnh thì có thể sử dụng thuốc paracetamol để làm dịu bớt những cơn đau.

5.2. Bàng quang

Những ngày đầu sau sinh đi tiểu nhiều hơn là điều rất bình thường vì cơ thể phải thải ra ngoài lượng nước tích lại trong quá trình mang thai. Có thể lúc đầu bạn sẽ cảm thấy đau là khó khăn lúc đi tiểu nhưng hãy cố gắng đi tiểu sau khi sinh càng sớm càng tốt. Để giúp cho dòng tiểu mạnh hơn có thể đứng dậy và đi lại quanh phòng. Nếu như có mũi khâu thì có thể xối nước ấm trong khi đi tiểu để đỡ bị đau rát hơn.

5.3. Chảy máu

Sau khi sinh khoảng 2-6 tuần mẹ có thể bị chảy máu âm đạo bất kỳ thời điểm nào. Triệu chứng này có thể sẽ kết thúc nhanh hơn nếu như cho con bú sữa mẹ. Lúc đầu, có thể chất sản dịch màu đỏ tươi sẽ ra nhiều nhưng sẽ giảm dần vào những ngày tiếp theo và màu cũng sẽ nhạt dần đi. Thông thường, lượng dịch bài tiết này sẽ kéo dài cho tới kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Để tránh gây ra tình trạng nhiễm trùng bên trong âm đạo thì không nên sử dụng băng vệ sinh mà chỉ nên sử dụng những tấm lót băng vệ sinh thấm chất dịch tiết ra.

5.4. Táo bón

Táo bón là một tình trạng rất thường gặp sau khi sinh. Cách tốt nhất để cải thiện tình trạng này chính là ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ, uống nhiều nước. Bên cạnh đó cũng có một số cách khác như: đi dạo, tập bài tập Kegel, tránh căng thẳng và sử dụng các chất làm mềm phân. Nhai kẹo cao su cũng là một mẹo giúp kích thích hệ tiêu hóa.

5.5. Mũi khâu

Đối với những trường hợp sinh thường có vết khâu, có thể sẽ cảm thấy bị đau trong khoảng 1-2 ngày sau sinh và hầu hết các trường hợp đều sẽ hết đau sau khoảng 1 tuần. Để giảm bớt triệu chứng của những cơn đau, các bạn có thể sử dụng thuốc theo kê đơn của bác sĩ. Nếu như vẫn cảm thấy những cơn đau kéo dàu trong nhiều tuần hãy hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa về việc có nên tăng liều lượng thuốc giảm đau hoặc sử dụng những loại thuốc giảm đau có tác dụng mạnh hơn. Sau khi sinh, các mẹ không nên làm những công việc nặng nhọc hoặc mang vác đồ đạc.

Với những kiến thức mà chúng tôi đã cung cấp trong bài viết trên đây, hy vọng rằng các bạn sẽ nắm được cách chăm sóc phụ nữ sau khi sinh thường tốt nhất. Chúc các bạn chăm sóc sức khỏe của bà bầu sau khi sinh một cách tốt nhất!

Nguồn: Cao đẳng Y Dược HCM tổng hợp