Lục khí là gì và mối quan hệ lục khí với bệnh tật

Lục khí gồm phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa. Chúng có quan hệ mật thiết với bệnh tật và ảnh hưởng tới sự biến động của khí hậu. Cùng Trường Cao đẳng Y khoa Phạm Ngọc Thạch tìm hiểu rõ hơn về lục khí ngay dưới đây nhé.

Lục khí là gì?

Lục khí là 6 loại khí bao gồm: Phong, thử, thấp, táo, hoả, hàn. Sáu loại khí này có mối quan hệ tương tác mật thiết với nhau, ảnh hưởng tới sự phát triển, sinh trưởng và bệnh tật của cơ thể.

6 Loại khí trong Y học cổ truyền bao gồm:

• Phong khí (风气 - Khí gió): Có tác dụng vận hành khí huyết, thông kinh lạc, chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài.
• Hàn khí (寒气 - Khí lạnh): Có tác dụng ức chế dương khí, sinh ra các chứng hàn, lạnh, đau.
• Thử khí (暑气 - Khí nóng): Có tác dụng sinh ra các chứng nhiệt, nóng, khát.
• Thấp khí (湿气 - Khí ẩm): Có tác dụng sinh ra các chứng ứ trệ, sưng đau, phù nề.
• Táo khí (燥气 - Khí khô): Có tác dụng sinh ra các chứng khô, táo, rát.
• Hỏa khí (火气 - Khí nóng): Có tác dụng sinh ra các chứng nhiệt, nóng, bốc hỏa.

Lục khí có vai trò rất quan trọng, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của mọi sinh vật. Con người tiếp xúc trực tiếp với lục khí nên sức khỏe của con người không thể tách rời khỏi sự biến hóa phức tạp của lục khí.

>>> Bạn đọc tham khảo thêm: Tìm hiểu lý luận cơ bản Y học cổ truyền

Quan hệ giữa lục khí và bệnh tật

Con người để sống khỏe mạnh trong tự nhiên phải nhờ vào sự hài hòa, giữa khí hậu, môi trường và nhiều yếu tố xung quanh. Sự biến hoá mất cân bằng của hoàn cảnh là nguyên nhân chính gây nên bệnh tật cho cơ thể.

Khi cơ thể bị phong, thử, thấp, táo, hoả, hàn, xâm nhập vào sẽ gây ra các bệnh như bệnh nhiễm trùng, truyền nhiễm, đau dây thần kinh ngoại biên do lạnh,…

• Nếu do phong sẽ có các chứng trúng phong, khó thở, ho hen,...
• Nếu do hàn có thể gây đau đớn, tê liệt, co cứng...
• Nếu do thấp có thể làm trở ngại vận hành khí huyết của cơ thể khiến người cảm thấy nặng nề, ăn uống khó tiêu...
• Nếu do nhiệt có thể gây ra sốt làm mất tân dịch, khát, nặng thì gây ra mê sảng...

Tuy nhiên bạn cũng cần phân biệt rõ chứng phong, hàn, thấp, hoả, táo do lục khí gây ra (ngoại phong, ngoại hàn, ngoại thấp, ngoại hoả, ngoại táo) với các chứng phong hàn, thấp, hoả, táo do trong cơ thể sinh ra (nội phong, nội hàn, nội thấp, nội nhiệt, nội táo) để có phương pháp điều trị phù hợp.

Cách tính lục khí trong Y học cổ truyền

Lục khí lấy tam dương, tam âm làm đại biểu rồi, sau đó sẽ kết hợp với địa chi để nói về sự biến hóa của khí hậu trong một năm và những biến hóa khác thường của khí hậu ở những năm tiếp theo.

Lục khí của mỗi năm được chia làm hai thứ là: Chủ khí và Khách.

• Chủ khí dùng để nói khi thường.
• Khách khí dùng để tính khi biến.

Chủ khí tức là khí làm chủ của mùa đó, thường nói rõ quy luật bình thường của khí hậu trong một năm, cũng như của chủ bận bốn mùa. Do chủ khí là chủ về từng mùa cố định và không thay đổi, cho nên gọi là chủ khí.

Để tính chủ khí chúng ta chia ra làm 6 bước tương ứng với 24 tiết khí của mỗi năm, bắt đầu được tính từ ngày đại hàn, cứ hết bốn tiết khí thì sẽ chuyển sang bước khác.

Thứ tự của chủ khí như sau: sơ khí gọi là quyết âm phong mộc, nghị khí gọi là thiếu âm quân hỏa, tam khí gọi là thiếu dương tướng hỏa, tứ khí gọi là thái âm thấp thổ, ngũ khí gọi là dương minh táo kim, chung khí gọi là thái dương bàn thủy.

>>> Xem thêm: 7 cách tăng dương khí trong người cực kỳ hiệu quả

Tính theo thứ tự thuận của ngũ hành tương sinh, cũng giống như quy luật của chủ vận. Tuy nhiên chỉ có sự khác nhau là khoảng chia làm hai, tướng hỏa thuộc thiếu dương, quân hỏa thuộc thiếu âm, vì khí có sáu mà vận chỉ có 5.

Trong thiên Lục vị trị Đại luận sách Tố Vấn có sáu tiết Hiền Minh như sau: “Xuân - phân là vị trí chủ trị của thiếu âm quân hỏa, tiến một bước về phía hữu của quân hỏa sẽ là vị trí chủ trị của thiếu dương tướng hỏa.

Sang một bước nữa sẽ là vị trí của dương minh táo kim, tiếp tục sang một bước nữa là vị trí chủ trị của thái dương hàm thủy, tiếp thêm bước nữa là vị trí của quyết tâm phong mộc và cuối cùng là vị trí chủ trị của thiếu âm quân hỏa”.

Tố Vân đã chỉ rõ vị trí chủ trị của từng thời kỳ trong lục khí. Bắt đầu từ tiết xuân phân theo thứ tự đó mà tính lần xuống phía dưới, cứ sang thêm một bước là hướng về phía ứng hữu một bước, cứ tiếp tục như vậy cứ sang một bước là lại đi thêm một bước nữa. Tóm lại, đây là cách tính thời kỳ chủ trì của sáu tiết khí có trong mỗi năm.

Khí hậu trường quay của chủ khí: Dùng chủ khí để nói về sự biến hóa bình thường của khí hậu có trong một năm, mỗi khí được làm chủ 64 ngày và khách 87 ngày rưỡi, tuy cùng ý nghĩa như tứ thời và chủ vận, tuy nhiên chúng sẽ khác nhau về thời gian chủ chị.

Bài viết trên chúng tôi vừa chia sẻ chi tiết thông tin về lục khí. Hy vọng sẽ mang lại những thông tin hữu ích phục vụ cho việc học tập và làm việc của bạn. Chúc các bạn thành công.